Najaar 2016: Perezwony van Gavrilin

Het najaarsproject van Trajecti Voces in 2016 was gewijd aan één groot stuk, het mirakelspel Perezwony (De Klokken) van de Russische componist Valeri Gavrilin. Het was een project voor een vrij grote bezetting, met splitsingen tot 4 stemmen per groep! Verder deden mee een sopraan- en tenor-solist, een spreker, drie slagwerkers en een hobo.

Concertdata

• zaterdag 19 november, 20:15 - Keizersgrachtkerk Amsterdam
• zondag 20 november, 15:30 uur - Geertekerk Utrecht

Perezwony beschrijft het leven van een vagebond, die in zijn leven en in zijn gemoed model staat voor de ‘gewone’ Russische mens, in het spanningsveld van oorlog en vrede en van goed en kwaad. De oud geworden vagebond beseft dat de dood vóór hem staat en hij kijkt terug op zijn leven. Dit wordt in een levendige tekst en muzikale beelden geschetst: de warmte in het moederhuis, grappige volkswijsheden, het dorpsleven, spel van jeugd en kindertijd, prille liefde, de duistere nachtmerrie van de passie, een volkssprookje en tenslotte het sterven van de man nadat hij tot wijsheid is gekomen. Aangrijpend is het lied van ‘matka reka’, moeder rivier, die de zielen van de gestorvenen als lichtjes naar de eeuwigheid draagt: ‘Moeder rivier, houd ze brandend!’

Uit een veelkleurig mozaïek van beelden en genres, die het levende vlees vormen van de compositie, heeft Valeri Gavrilin een enorme fresco gemaakt van het levensverhaal van een man en een volk, en hun gezamenlijke lot; Hier verschijnt de stem van een mensenleven in al zijn diversiteit. Het stuk heeft wortels in een oude traditie van het gebruik van klokken in het Russische muziek. Tal van klokken, klokkenspel, handklokken kent de geschiedenis van het land en haar muziek. Zij herinneren zich beroving van klepels, ballingschap en belemmeringen, zij zien de glorie van de Russische literatuur en kunst. Ze zijn aantrekkelijk omdat ze symbolisch zijn. Omdat ze het geluid van het leven en het bestaan zijn, van de feestelijke routine en de tragische symfonie van een menselijk leven, het symbool van eenheid en gemeenschappelijke lotsbestemming. En al deze klokken komen samen in een enorm symbolische geluid van de vliegende Vuurvogel, of verstrooien tot miljoenen van gelijkenissen die een echo zijn van de gemeenschappelijke klokkentoon.

Op 16 september gaf dirigente Galina Tsmyg uit Minsk samen met haar koor Cantus Albaruthenica een workshop over Perezwony. Doel was om de Russische koorklank en zingwijze te verbeteren. Het was een grote bron van inspiratie voor Trajecti Voces

Je kunt De Klokken vergelijken met een oude Russische kroniek. Net zo omarmen ze de eeuwigheid en de tijd, de geschiedenis van Rusland en het leven van iedere man. In de omlijstende delen - Soul Rejoycing en The Road - heerst nog de chaos van het universum. Een mensenleven is niet gescheiden van eerdere en latere levens. Maar het is beperkt: Hemel en Aarde, Leven en Dood, Goed en Kwaad, het Paradijs en de Hel. Tussen hen is een weg. De interpretatie van de auteur is in essentie deze: ‘de mensheid gaat koppig voort op de weg van het leven, met geloof, maar ook met de zonde; het einde wacht voor iedere mens, maar de mensen gaan voort met lopen, want de weg is eeuwig en ingewikkeld, maar toch noodzakelijk'.

Zo gaf Gavrilin dit werk vorm als een symfonie van dertien losjes samenhangende beelden, als een soort ‘schilderijententoonstelling’. Valeri Alexandrovitsj Gavrilin is in Nederland nauwelijks bekend. In Rusland echter werd hij al tijdens zijn leven tot de groten van de Russische muziek gerekend. Hij werd in 1939 geboren in Vologda, Noord–Rusland. Hij schreef ‘De Klokken’ in 1982. Het werd in 1985 voor het eerst uitgevoerd. De première werd een triomf.

Het stuk is geschreven voor een tamelijk groot bezet kamerkoor, met veel gesplitste stemmen, tot 4 stemmen per stemgroep. Drie solisten werken mee, een sopraan, een tenor en een verteller met een hele lage Russische basstem. Hiervoor zoeken we Russische vocalisten. Tussen de vocale delen verzorgt een hobo melancholische tussenspelen. Drie slagwerkers begeleiden het koor en zorgen voor een sterke ritmische drive.

In september 1993 reisde Trajecti Voces naar Wit-Rusland en Rusland, met concerten in Minsk en St.-Petersburg. Eind 1994 verzorgde Trajecti Voces onder leiding van gastdirigente Galina Tsmyg uit Wit-Rusland de Nederlandse première van Perezwony (De Klokken), een mirakelspel-symfonie van de Russische componist Valeri Gavrilin. Dit bijzondere werk is in Nederland pas twee maal uitgevoerd. Galina Tsmyg had dit stuk al met Cantus Juventae op CD gezet voor het label Erasmus Classics. Nu, 22 jaar later, wil Trajecti Voces dit unieke stuk weer oppakken en uitvoeren in Utrecht en Amsterdam.

Het toeval wil dat Galina Tsmyg in september 2016 met haar koor in West-Europa was voor concerten in het kader van hun 25-jarig bestaan. Zij is samen met haar koor naar Utrecht gekomen en heeft de zangers van Trajecti Voces een workshop ‘Perezwony zingen in het Russisch’ gegeven. Doel was om dan de echte Russische koorklank te verwerven die dit stuk nodig heeft. Daarmee werd opnieuw inhoud gegeven aan de muzikale samenwerking die 24 jaar geleden is begonnen.